Illustratie Darcko (Fré Calmes)
HOE dapper
WAS vrolik
De Linnaeusstraat, Vrolikstraat en Camperstraat. Een greep uit namen van straten in Amsterdam Oud-Oost. Wat weet u over deze straatnamen, waarin u zich dagelijks beweegt of waar u misschien wel woont? OOSTCAST Koloniaal Oud-Oost nodigt u uit om meer te leren over de geschiedenis achter deze straatnamen en andere plekken, en de onderbelichte verhalen die hieraan verbonden zijn.
OOSTCAST Koloniaal Oud-Oost bestaat uit een wandelroute en een podcast over straatnamen en plekken in Amsterdam Oud-Oost. Centraal staan de koloniale geschiedenis en de beeldvorming over Zwarte mensen. De ‘wetenschappers’ die genoemd staan op de straatnaambordjes langs de route zijn hier direct mee verbonden. De wandeling, van 3 kilometer lengte, verbindt het Slavernijmonument in het Oosterpark met The Black Archives op de Zeeburgerdijk.
wandel langs de verhalen
uit Amsterdam oud-oost
Open hier een PDF-versie van deze wandelroute.
oosterpark
Amsterdam is gebouwd op veengrond. Bossen waren er toen niet, waardoor alle parken aangelegd moesten worden. Zo ook het Oosterpark, het eerste grote park dat is gebouwd door de gemeente Amsterdam. In 1894 opende het park van twaalf hectare zijn poorten voor publiek. Deze plek kent een rijke geschiedenis.
Het Nationaal Monument Slavernijverleden werd in 2002 geplaatst. Het monument herdenkt de officiële afschaffing van de Nederlandse trans-Atlantische slavernij in 1863 in Suriname en op de Caribische eilanden (voormalige Nederlandse Antillen). Elk jaar op 1 juli worden hier de slachtoffers herdacht van het Nederlandse slavernijverleden. Aansluitend op de herdenking is er een viering van de afschaffing van de slavernij, de ‘Keti Koti’ viering (‘Verbroken Ketenen’) in het Oosterpark.
Lees meer over het Oosterpark.
Beluister de podcast over het Oosterpark.
DE verlichting
De Verlichting was een achttiende-eeuwse intellectuele beweging in Europa waarin ‘wetenschappers’ aan de hand van ‘rede’ en filosofie de wereld om zich heen verklaarden. De idealen vrijheid, gelijkheid en vooruitgang stonden centraal in deze beweging. Minder bekend is dat de Verlichting diep verweven is met het koloniale verleden. De idealen van de Verlichting gingen hand in hand met de onvrijheid, onderdrukking en uitbuiting van mensen in de koloniën.
Filosofen uit deze tijd bevestigden vaak koloniale en religieuze opvattingen over Zwarte mensen, zoals het idee dat Afrikanen geen cultuur of geschiedenis hadden, kinderlijk en minder intelligent waren. De Franse filosoof Immanuel Kant (1724 - 1804) was de eerste Verlichtingsdenker die de term 'ras' officieel gebruikte in de context van de mens.
camperstraat
Een ‘wetenschapper’ uit deze tijd was de anatoom en zoöloog Petrus Camper (1722 - 1789). Deze Nederlandse anatoom wordt beschouwd als de bedenker van de craniometrie: het meten van schedels.
Hij deed als een van de eersten onderzoek naar de overeenkomsten in skeletten van gewervelden, zowel mens als dier. Dat deed hij door kadavers en lijken te bestuderen en schedels te meten. Hij werd met name bekend door ‘Campers gelaatshoek’.
Lees meer over de Camperstraat.
Beluister de podcast over de Camperstraat.
vrolikstraat
Gerardus Vrolik (1775 - 1859) was hoogleraar Plantkunde, Verloskunde, Anatomie en Fysiologie. Hij was directeur van de Hortus Botanicus en de eerste hoogleraar Verloskunde die de leiding had over een kraamzaal.
Hij onderzocht de bouw en ontwikkeling van planten, dieren en mensen. Zo publiceerde hij stukken over de snijtanden van de neushoorn, over zeldzame ziekten bij aardappelen en over de vermeende oorzaken van de hazenlip. Vrolik maakte een raciale rangorde gebaseerd op de bekkenvorm van witte en Zwarte mensen. Ook verzamelde Vrolik schedels en botten van over de hele wereld. Een deel was afkomstig uit de voormalige koloniën.
Lees meer over de Vrolikstraat.
Beluister de podcast over de Vrolikstraat.
linnaeusstraat
Carl Linnaeus (1707 - 1778) was een Zweedse arts en plantkundige. Zijn bekendste boeken zijn Systema Naturae (1735) en Species Plantarum (1753). Hij deelde de natuur in drie ‘natuurrijken’ in: mineralen, planten en dieren.
Hoewel aangepast, wordt zijn systeem van indeling voor soorten nog altijd gebruikt. Later ontwikkelde hij ook een indeling voor mensen, Homo Sapiens, die later gebruikt werd als basis voor veel rassentheorieën.
Lees meer over de Linnaeusstraat.
Beluister de podcast over de Linnaeusstraat.
tropenmuseum
Het Tropenmuseum is een museum
over wereldculturen, gevestigd in een rijksmonument uit 1926 aan het Oosterpark.
Het Tropenmuseum is samen met het Afrika Museum en Museum Volkenkunde onderdeel van de Stichting Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW). Het Wereldmuseum Rotterdam is verbonden als samenwerkingspartner. Samen hebben de vier musea ongeveer 450.000 objecten, waarvan zo’n 40 procent uit de voormalige koloniën. Een deel werd geroofd.
Lees meer over het Tropenmuseum.
Beluister de podcast over het Tropenmuseum.
Op de website 'Getuige In Steen' kan je kennis maken met het koloniale verleden van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) en het Tropenmuseum. In de online rondleiding worden veertien kunstwerken in en om het gebouw kritisch onder de loep genomen, en voorzien van commentaar door kunstenaar Brian Elstak in een serie van veertien tekeningen.
dapperstraat
Olfert Dapper (1636 - 1689) was een Nederlandse geograaf en geschiedschrijver. Dapper kreeg met name bekendheid door zijn talloze beschrijvingen van landen, zonder deze zelf ooit bezocht te hebben.
Zijn boeken over landen in Afrika en Azië werden in zijn tijd internationaal bekend en vertaald in het Engels, Frans en Duits. Bekende werken zijn: Historische beschryving der Stadt Amsterdam (1663), Naukeurige Beschrijvinge der en Afrikaensche Eylanden (1666) en Naukeurige Beschrijvinge der Afrikaensche Gewesten (1668).
Lees meer over de Dapperstraat.
Beluister de podcast over de Dapperstraat.
the black archives
In het monumentale pand van Vereniging
Ons Suriname aan de Zeeburgerdijk 19-21 is The Black Archives gevestigd. In dit historisch archief en cultureel centrum kunt u terecht voor inspirerende gesprekken, inhoudelijke activiteiten en boeken vanuit Zwarte en andere perspectieven die vaak onderbelicht blijven.
De meer dan 10.000 aanwezige boeken in de collecties gaan over racisme, slavernij en (de)kolonisatie, gender en feminisme, sociale wetenschappen, Suriname, de voormalige Nederlandse Antillen, Zuid-Amerika, Afrika en meer. Naast een bron aan informatie ontwikkelt The Black Archives op basis van de collecties inspirerende exposities, publieksprogrammering en advies. Zo maakt dit archief de Zwarte en multiculturele geschiedenis en hedendaagse vraagstukken voor alle leeftijden bespreekbaar en toegankelijk.
Lees meer over The Black Archives.
Beluister de podcast over The Black Archives.
Zwartheid Onder Ogen Komen (Facing Blackness) is een tentoonstelling in The Black Archives over de Nederlandse beeldvorming over Zwarte mensen.
In beeld, tekst en geluid wordt het publiek meegenomen in deze onderbelichte geschiedenis, vanaf de koloniale tijd tot nu. Het toont hoe koloniale beelden en ideeën over Zwarte mensen deel werd van Nederlandse denkbeelden en tradities. Ook komen historische personen aan bod die in Oud-Oost een straatnaam kregen en bijdroegen aan het rassendenken. Zoals Gerardus Vrolik: deze hoogleraar in de anatomie was ervan overtuigd dat de bekkens van mensen verschillen in ‘ras’ aantoonden. Daarnaast toont de tentoonstelling hoe er altijd verzet is geweest tegen racisme en hoe Zwarte mensen zelf betekenis gaven en geven aan hun cultuur en identiteit.
Meer informatie vind je
op de website van The Black Archives.
zwartheid
onder
ogen
komen
Foto Zoë Zandwijken
BELUISTER DE podcast
Sprekers Khadija Massaoudi, Isabelle Britto, Mark Ponte, Dr. Laurens de Rooy en Fleksick.
Podcasthosts Charisa Chotoe
Concept en inhoud Suzanne Rastovac (Beyond Walls)
Opname en montage Jeremy Flohr (Beyond Walls)
Audio en techniek Jeremy Flohr (Beyond Walls)
Locatie The Black Archives
BELUISTER DE VERHALEN
achter de kunstwerken
Straatnamen zijn door hun alledaagsheid belangrijk. Ze kunnen je aan gelukkige of ongelukkige tijden doen terugdenken. Sinds ik in Nederland woon, hebben straatnamen een andere betekenis gekregen voor mij. Deze zijn genoemd naar mannen die een slecht beeld van mijn Afrikaanse voorouders hadden. In deze tentoonstelling wil ik laten zien hoe ik nu naar deze straten en gebouwen kijk.
Fré Calmes (hen/hun) is geboren in Port-au-Prince (Haïti), opgegroeid op Curaçao en woont sinds 2013 in Amsterdam Oost. Hier is Fré werkzaam als kunstenaar en designer. Fré is opgegroeid met het katholieke geloof en de voodooreligie.
Op zestienjarige leeftijd heeft hen voodoo gekozen als enige geloof. Door voodoo kan Fré in contact komen met hun voorouders en spirituele gidsen zoals Hiro Kami, Darcko Koi, Jack Noir en Freda Alexandra. Fré beoefent een eigen versie van voodoo of zoals hen het noemt ’Neo voodooism’: het uitvoeren van traditionele voodoorituelen in een kunstzinnige vorm. Voor deze tentoonstelling heeft Fré gewerkt als Darcko Koi.
Foto Silver J. Bosch
OOSTCAST Koloniaal Oud-Oost is een samenwerking tussen de gemeente Amsterdam, BUROBRAAK (concept, design en uitvoering), Beyond Walls (redactie en podcast), Van Gisteren (eindredactie) en The Black Archives (content).
